Algemeen Hoe kunnen we voedselbossen toepassen binnen een land- en tuinbouwcontext?
De voorbije 2 jaar werd binnen de Operationele Groep ‘FoodForward’ een verkennende studie gedaan naar voedselbossen als inspirerend en innovatief (verdien)model in een land- en tuinbouwcontext. ILVO coördineerde FoodForward, en in samenwerking met HOGENT, BOS+, Food Forest Institute en een aantal voedselbosboeren, Forest Farm, Eetbos Deinze, De Woudezel en Het Polderveld, zoomden we in op het brede concept van voedselbossen. Door de samenwerking met deze pioniers leerden we wat leefde, wat de knelpunten waren en wat de opportuniteiten zijn. Dankzij de rondleidingen die ze gaven op hun bedrijf, konden heel wat geïnteresseerde boeren, burgers en beleidsmakers meer leren over dit productiesysteem.
Voedselbossystemen zijn momenteel een niche in Vlaanderen en zijn waardevol doordat ze op een uniek snijvlak staan tussen landbouw en natuur. Hoewel beide anno 2024 schijnbaar lijnrecht tegenover elkaar staan, zijn ze onlosmakelijk verbonden en kunnen ze perspectieven bieden voor uitdagingen binnen het Vlaamse agrarische landschap. Binnen het project wilden we dan ook inspirerend werken voor de volledige landbouwsector door voedselbossen kenbaar te maken als een duurzame landbouwvorm door meerjarige plantencombinaties, minimale input en bodembewerking, gesloten kringlopen, ... te combineren met enkele economische structuren zoals korte keten en een digitale marktplaats.
Dit samenwerkingsverband resulteerde in een ‘Draaiboek voor voedselbossen in de Vlaamse landbouw’. Hierin poogden we voedselbossen verder dan de niche en hype te tillen door kenbaar te maken dat deze naast voedselproductie ook een duurzaam en veerkrachtig alternatief verdienmodel kunnen bieden, naast tal van andere ecosysteemdiensten, zoals beleving, biodiversiteit, koolstofopslag, waterretentie, afkoeling, …
Met dit praktisch draaiboek willen we (voedselbos)boeren professioneel ondersteunen bij de aanleg en het beheer van een voedselbossysteem.
We willen inspirerend werken voor de ganse sector en tonen dat voedselbossystemen die ‘rationeel’ en eventueel rijvormig aangelegd zijn, ook een meerwaarde kunnen zijn voor een klassieker land- of tuinbouwbedrijf, zowel op economisch als ecologisch vlak. Landbouw en natuur kunnen hand in hand gaan.
In dit draaiboek wordt eerst een kort overzicht gegeven van de lopende initiatieven en de stand van zaken op vlak van onderzoek en beleid. Daarna worden de verschillende stappen behandeld die men moet zetten om tot een goed ontwerp te komen en komen er ook reële ontwerpcases aan bod. Dit kan inspiratie bieden en brengt knelpunten en opportuniteiten aan het licht. Bovendien wordt er een heel grondig overzicht gegeven van de relevante regelgeving.
De regelgeving voor voedselbossen is een echt kluwen omdat er zoveel samenkomt: ruimtelijke ordening, voedselveiligheid, landbouw- en natuurwetgeving,… Dit draaiboek is dan ook heel waardevol voor mezelf en mijn collega’s omdat het alles overzichtelijk samenbrengt in één document.
Tot slot zoomt het draaiboek in op de verschillende verdienmodellen en biedt het een overzicht van de bestaande steunmaatregelen (subsidies). Daarnaast maakten ILVO-collega’s Sarah Carton en Helena Tavernier ook een kosten-batenanalyse, waarbij verschillende scenario’s aangaande arbeid, gebruik van overheidssteun, het aanbieden van verbredende activiteiten en het verkopen van verse dan wel verwerkte producten doorgerekend worden. Hiervan werd ook een kennisfiche opgemaakt die je hier kan terugvinden.
Wil je hier meer over lezen? Uiteraard kan je het draaiboek gratis downloaden via de link hierboven. Op de website van Agroforestry Vlaanderen kan je via deze link ook fotoverslagen bekijken van een rondleiding in voedselbos De Woudezel en op de biologische boerderij Het Polderveld. Ook alle presentaties van het slotevent van FoodForward zijn hier te bekijken.
Wenst u ook samen te werken met het Living Lab Plant en Bodem?
Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen. Wij garanderen dat al uw vragen confidentieel zullen behandeld worden.